STANOWISKO DEPARTAMENTU PRAWNEGO GIP Z 25 SIERPNIA 2008 R. W SPRAWIE UDZIELANIA LEKARZOM URLOPÓW WYPOCZYNKOWYCH (GPP-302-4560-663/08/PE)

Departament Prawny GIP informuje, że zgodnie z art. 154² k.p. urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Przy udzielaniu takiego urlopu jeden dzień odpowiada ośmiu godzinom pracy. Zasady te, zgodnie z tym przepisem, stosuje się również u pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż osiem godzin, czyli tak jak u pracownika medycznego, którego dobowa norma czasu pracy zgodnie z art. 32g ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2007 r. nr 14, poz. 89) wynosi 7 godzin i 35 minut. Urlopu udziela się zatem wyłącznie na liczbę godzin pracy wynikającą z normy czasu pracy, którą pracownik jest objęty, ewentualnie na okres przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy. Jeżeli zatem pracownik medyczny pełniący dyżur medyczny realizuje swoje prawo do urlopu wypoczynkowego w dniu, w którym pełni dyżur medyczny, urlop udzielany jest jedynie na godziny wynikające z dobowego wymiaru czasu pracy. Natomiast pełnienie dyżuru medycznego może na mocy porozumienia stron stosunku pracy zostać polecone w innym terminie.

Jednocześnie Departament Prawny GIP informuje, że zgodnie z art. 172 k.p. za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Brzmienie przepisu wskazuje zatem na to, że również godziny dyżuru medycznego, obecnie wliczane do czasu pracy, uwzględnia się przy ustalaniu wysokości przysługującego wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Potwierdza to również brzmienie § 6 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (Dz.U. nr 2, poz. 14). Nie wyłącza ono wynagrodzenia otrzymywanego za czas dyżuru z podstawy wymiaru wynagrodzenia urlopowego. W celu ustalenia wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy pracownikowi medycznemu wynagrodzenie otrzymywane w okresie, z którego ustala się podstawę, łącznie z wynagrodzeniem otrzymywanym za pełnienie dyżuru medycznego, powinno zostać podzielone zatem, zgodnie z zasadą przewidzianą w § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia tj. przez liczbę przepracowanych godzin łącznie z godzinami dyżuru medycznego.

STANOWISKO MINISTERSTWA ZDROWIA Z 2 WRZEŚNIA 2008 R. W SPRAWIE UDZIELANIA URLOPÓW WYPOCZYNKOWYCH PRACOWNIKOM MEDYCZNYM (MZ-BP- P-0620-3110-2/MH/08)

Zgodnie z art. 154² § 1 k.p. urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. W świetle art. 154² § 4 k.p. udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Jak z tego wynika, urlop powinien być udzielany na dni pracy wynikające z harmonogramu pracy pracownika. Zatem, jeżeli jest on zatrudniony w wymiarze czasu pracy wynoszącym 7 godzin 35 minut na dobę i będzie korzystał z pięciu dni urlopu wypoczynkowego, należy mu go udzielić w wymiarze 5 x 7 godzin 35 minut, bez uwzględniania czasu pełnienia dyżuru medycznego (mimo że jest on wliczany do czasu pracy). W związku z wejściem w życie art. 32j ust. 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej w brzmieniu nadanym nowelizacją z 24 sierpnia 2007 r. (Dz.U. nr 176, poz. 1240) z dniem 1 stycznia 2008 r. dyżur medyczny jest bowiem wynagradzany na zasadach określonych w art. 151¹ § 1-3 k.p. Wysokość wynagrodzenia za dyżur medyczny została zrównana z wysokością wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Z tego też względu czasu pełnienia dyżuru medycznego nie należy uwzględniać przy udzielaniu pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Pracownikowi pełniącemu dyżury medyczne w okresie urlopu powinno przysługiwać wynagrodzenie, jakie otrzymałby w razie gdyby pracował. Zatem, w okresie urlopu sytuacja materialna pracownika nie powinna ulec zmianie. Pracodawca zaś powinien w tym okresie wypłacić pracownikowi za okres urlopu kwotę równą wynagrodzeniu, które ten pracownik otrzymałby, gdyby z urlopu nie korzystał. Wynika to z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.). Wynagrodzenie za dyżur stanowi zmienny składnik wynagrodzenia, będący istotną częścią wynagrodzenia otrzymywanego przez lekarza (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 1994 r., I PZP 6/94). Z tego względu wynagrodzenie za dyżury uwzględniane jest w wynagrodzeniu urlopowym w łącznej wysokości wypłacanej podczas trzech miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.

Zgodnie z art. 32j ust. 4 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. nr 14, poz. 89 ze zm.) do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio art. 151¹ § 1-3 k.p. W świetle art. 32j ust. 5 tej ustawy tych zasad nie stosuje się jedynie do lekarzy stażystów, których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.

Dyżur medyczny należy wynagradzać jak pracę w godzinach nadliczbowych. Za czas dyżuru przysługuje zatem:

• normalne wynagrodzenie,

• 50- lub 100-proc. dodatek.

Przepisy nie definiują normalnego wynagrodzenia. Określił je natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 1986 r. (I PRN 40/86, publ. OSNCP 1987/9/140) jako wynagrodzenie, które zatrudniony otrzymuje stale i systematycznie w zwykłych warunkach i terminach wypłat. Obejmuje ono:

• wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania,

• dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na podstawie przepisów obowiązujących w zakładzie lub postanowień płacowych pracownik ma do nich prawo,

• dodatek funkcyjny,

• dodatek za staż pracy,

• premie itp.

Wynagrodzenie zasadnicze jest najważniejszym, stałym i obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia, a jego wysokość zależy od kategorii (stawki) zaszeregowania pracownika, rodzaju i ilości wykonywanej pracy, zajmowanego stanowiska i pełnionej funkcji. Zatem wynagrodzenie zasadnicze to kwota wynikająca z umowy o pracę bez premii i innych pochodnych (dodatków). Jednak należy mieć na względzie wątpliwości i niejednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawie włączania dodatku funkcyjnego do wynagrodzenia pracownika wynikającego z osobistego zaszeregowania. Znajduje to potwierdzenie w uchwale SN z 3 kwietnia 2007 r. (II PZP 4/07). W świetle tego orzeczenia do stanowiącego podstawę wymiaru dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych osobistego zaszeregowania należy wliczać tylko wynagrodzenie zasadnicze. Z uzasadnienia do tej uchwały wynika również, że „pojęcie zaszeregowania pracownika wiąże się z tzw. taryfikatorami kwalifikacyjnymi, które mogą też występować pod innymi nazwami (np. jako „tabele stanowisk, kwalifikacji i zaszeregowania)”, w których określa się w poszczególnych rubrykach stanowisko lub rodzaj pracy, kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku (art. 102 k.p.) oraz przypisuje im, przeważnie w sposób widełkowy, kategorię zaszeregowania. Następnie w tzw. tabelach stawek wynagrodzenia zasadniczego określa się, zgodnie z art. 78 § 2 k.p., najczęściej również widełkowo, kwoty miesięcznych lub godzinowych stawek wynagrodzenia zasadniczego przysługującego pracownikom zaliczonym do poszczególnych kategorii w taryfikatorze kwalifikacyjnym. Osobiste zaszeregowanie pracownika polega natomiast na ustaleniu w umowie o pracę (lub innym akcie będącym podstawą stosunku pracy) wynagrodzenia odpowiadającego rodzajowi pracy…”.

Zatem ustalając wynagrodzenie za godzinę dyżuru, trzeba oddzielnie ustalić stawkę godzinową normalnego wynagrodzenia od stałych składników wynagrodzenia oraz odrębnie stawkę dodatku 50-proc. lub 100-proc. (w świetle orzeczenia SN z 3 kwietnia 2007 r. od wynagrodzenia zasadniczego). Aczkolwiek orzecznictwo w tej sprawie budzi wątpliwości i nie jest jednoznaczne, gdyż np. w wyroku z 25 kwietnia 1985 r. (I PRN 28/85, OSNCP Nr 1-2/1986, poz. 19) oraz uchwale z 30 grudnia 1986 r., (III PZP 42/86, OSNCP z. 8/1987, poz. 106) Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że występujące w przepisach prawa pracy określenie „wynagrodzenie pracownika wynikające z osobistego zaszeregowania” obejmuje oprócz wynagrodzenia zasadniczego również dodatek funkcyjny.

Jednocześnie informujemy, że Ministerstwo Zdrowia nie jest uprawnione do wydawania wiążącej wykładni przepisów prawa, a przedstawione poglądy nie są wiążące zarówno dla pracodawcy, jak i sądów pracy.